Jak uczymy się w edukacji wczesnoszkolnej?

Pierwsze trzy lata nauki w szkole to kształcenie zintegrowane, oparte na podejściu całościowym i łączącym różne treści. Innymi słowy – nauczyciel prowadzi zintegrowane lekcje, w ramach których przeplata elementy np. z języka polskiego, matematyki, muzyki i plastyki, poszukując powiązań między jedną a drugą dziedziną.

Ten sposób prowadzenia zajęć w klasach I–III sprzyja nauce, ponieważ dzieci na tym etapie edukacji pogłębiają swoją wiedzę, próbują zrozumieć otaczający je świat oraz poszukują w nim miejsca dla siebie. Wykazują potrzebę poznawania, odkrywania wszystkiego, co znajduje się w ich otoczeniu i w najbliższym środowisku. Naturalna ciekawość, którą mają w tym wieku, sprzyja uczeniu się. Z tego powodu nauczyciel stwarza takie warunki procesu kształcenia, które pozwalają na aktywny i twórczy udział uczniów w zajęciach.

Sposobem rozwijania aktywności twórczej jest tworzenie sytuacji dydaktyczno-wychowawczych umożliwiających uczniom praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy. Osiągnięcie obranych celów zależy od metod, które są wykorzystywane na zajęciach. Bardzo ważne jest, żeby nie ograniczać się tylko do metod podających, lecz łączyć je z takimi, które pobudzają uczniów do działania i współtworzenia zajęć. Sprzyja temu wykorzystywanie podczas lekcji różnorodnych technik aktywizujących. Metody aktywne angażują uczniów i umożliwiają im stawanie się współtwórcami procesu edukacyjnego. Dzieci mają sposobność poznania świata poprzez działanie i eksperymentowanie. To zmienia lekcję w przygodę, podczas której uczniowie nie tylko zdobywają wiedzę, ale i rozwijają umiejętności społeczne, kreatywność oraz myślenie przyczynowo-skutkowe.

Oto przykłady metod, które nauczyciel wykorzystuje w pracy dydaktyczno-wychowawczej:

• Burza mózgów – pedagog wskazuje uczniom problem do rozwiązania, a uczniowie podają swoje pomysły; są one zapisywane w miejscu widocznym dla wszystkich. Następnie dyskutują, które z podanych rozwiązań jest najlepsze. Metoda ta kształtuje pomysłowość oraz twórczość, a przy okazji jest interesującą formą zabawy.
• Burza pytań, czyli odwrotność burzy mózgów – nauczyciel podaje problem do rozwiązania, a rolą dzieci jest zadanie jak największej liczby pytań; również są one spisywane w widocznym dla wszystkich miejscu.
• Rybi szkielet – metoda służy do poszukiwania przyczyn i skutków różnych zjawisk. Nauczyciel rysuje na tablicy schemat rybiego szkieletu – główne ości oznaczają najważniejsze czynniki problemu (ustalone z dziećmi podczas burzy mózgów). Uczniowie pracują w grupach; każda analizuje jedną „ość” i wypisuje przyczyny stojące za danym problemem. Następnie dzieci wskazują najważniejsze czynniki, przydzielając im punkty. Po podsumowaniu punktów klasa ustala, które przyczyny są kluczowe, a na koniec proponuje możliwe rozwiązania problemu.
• Metoda projektów – to zajmujący więcej niż jedną godzinę lekcyjną sposób opracowania tematu przez uczniów. Łączy teorię z praktyką, umożliwiając realizację rzeczywistych zagadnień. Korzystanie z tej techniki daje uczniom szereg korzyści, np.: rozwija umiejętność pracy w zespole, komunikację, uczy systematyczności i planowania pracy, pozwala na wykazanie się własnymi talentami i umiejętnościami.
• Drama – polega na wchodzeniu w rolę, improwizowaniu, które angażuje gest, mowę, uczucia itp. W dramie znaczenie ma konflikt, który został wzięty z życia, literatury lub wymyślony. Metoda ta daje możliwość przeżycia określonych problemów, poszukiwania własnych rozwiązań.
• Łańcuch skojarzeń – pomaga zrozumieć samego siebie, a także umożliwia poznanie i lepsze zrozumienie przeżyć innych. Nauczyciel podaje pojęcie lub hasło, np. „szkoła”, Uczniowie zapisują na kartkach, szybko i spontanicznie, co im się z danym terminem kojarzy. Następnie wszyscy kolejno przedstawiają swoje notatki; jedna osoba zapisuje je na tablicy, a na końcu zaznacza, które pojęcia są pozytywne, a które negatywne.
• Fabuła z kubka – metoda aktywizująca, która kształci u uczniów myślenie twórcze; świetnie sprawdza się przy tworzeniu opowiadań. W jej ramach rozwija się umiejętność wypowiedzi ustnej i poprawnego posługiwania się językiem ojczystym. Przebieg zabawy: na ławce znajdują się dwa lub trzy kubki (nie za dużo). Każdy coś oznacza, np. postać, miejsce, akcję. Wybrany uczeń losuje z poszczególnych kubków kartkę i tworzy opowiadanie.

Powyżej opisano zaledwie garstkę stosowanych w edukacji wczesnoszkolnej metod aktywizujących uczniów do zaangażowanego udziału w procesie uczenia się. Nauczyciele, korzystając z tych technik pracy z uczniami, uruchamiają ich emocje i zmysły, dzięki czemu przestają oni być biernymi odbiorcami treści. Uczniowie zaś skupiają się na wykonywanym zadaniu i osiągnięciu celu, a nie na wysiłku związanym z przyswajaniem wiedzy. W związku z tym rozwijają kreatywność, samodzielność, uczą się myślenia pozaszablonowego i poszukiwania rozwiązań problemów. Kolejną zaletą stosowania tych metod jest to, że dzieci przyswajają wiedzę w sposób naturalny, czyli poprzez zabawę, doświadczanie i współpracę. Dzięki temu szkoła staje się miejscem, w którym nauka jest autentycznym odkrywaniem, a nie obowiązkiem.